Wek di dîroka wêjeya Kurdî klasîk de baş hatiye naskirin ku Cegerxwîn
    giringî daye diyardeya evînê jî,ewî  gelek helbest di dîwanên xwe de
    terxandine hezkirina xort û keçan û germahiyên dilên wan bi şêwakî
    ronak û zelal derbiriye;Cegerxwîn bi zimanê evîndarekî di malikên jorîn
    de bi dîlbera xwe re dibêje:Tu tenê were cem min û  hatina te dikane
    derdê min derman bike,lê Dr.Nafizê jêhatî jî nikanîbû  derdê min nas
    bikra,lê tu zû were! Ez Ferhad im û tu Şîrîn î,hemû endamên govdê  min ji derdê dîtina te re êşdar in,lê ez mîna Ristemê  Zal im û  ez ji bo   
    evîna te herdem pîdar im.
    Osman Sebrî helbesta (berdiliya Mihokê) bi 91 malikan serpêhatiya  
    biçûkekî lewend bi navê Mihok bi şêwaza çîrokekê dinivîse,emê li vir
    çend malikên vebjartî jî bi xwendevanên lêkolînê bidin nasîn.
                                   Dema Rom bû serdest di şerê mezin
                                   Ne hêştin bi Kurdan  biçûk,kal û jin
                                   Keç,bûk û pîrejin di destên neyar
                                   Biçûkek hebû ê axayî wî cî
                                   Roman bav û dê kuştin hiliştin sêwî
                                   Mihok î biçûk bû,lê pir jîr û şeng
                                   Dema lê bû êvar  bi derket ji gund
                                   Barana  bayê  reş  bi ser da barî
                                   Ji westîn û serman bi derxist ziman
                                   Nihrî karwanek dimîne li pêş
                                   Got belkî hebitin yekî dil bi êş
                                   Serpîkî bide min hinek nan û dan
                                   Rabû yekî ji wan Mihok girt anî
                                   Eba xwe  têwerda li nik xwe danî
                                   Jê pirsîn ji kû yî çawan hatî vir?
                                   Gote wan  revok im  ji destê neyar
                                   Ji min çûn bav û dê  û qesra belek
                                   Bêbav mam biçûk  im  nezan û sêwî
                                   Gelo  hûn  nabitin  li min  kes xwedî?

Va ye em dibînin çawa Osman Sebrî bi rêya vê helbesteçîrokî dîsan helwestên  neyarên  gelê Kurd  pir ronak di ber çavên xwendevanên xwe re derbaz dike,lehengê vê helbesteçîrokê xortek bi navê Mihok di temena Buharê de ye,ew di encamê hêrişkirinên dijmin de  sêwî dimîne û ew ji ber zordarên xwînmêj navçeya xwe bi cih dihêle û derve,ew li dawiyê li nik hin kesên qencîxwaz dimîne,lê ew kesên qencîxwaz wireyên Mihok bi pêşerojeke geş bilind dikin û bi wî re dibêjin:Tu yê mezin bibî ,tola dê û bavê xwe ji Romên bêbav  hilînî,tac û textê neyar birûxînî..Dêmek Osman Sebrî ne tenê rewşa Kurd û Kurdistanê ya xerap dide ber çavên gelê xwe , ew tovên geşbîniyê jî di derûn û giyanê gelê xwe de diçîne û roja azadiyê ji gelê xwe re bi têkoşîn û berxwedanê  nêzîk dike.
Lê em di hejmara (20)ê de dîsan navên van  helbestvanên mezin Cegerxwîn,Osman Sebrî û helbestvanekî din gewre Bêkes ji Kurdistana Başur û Jandar Mîrzengo dibînin.1-Leylê,2-Canan(Cegerxwîn).1-Dil(Bêkes).1-Zozan(Osman Sebrî),1-xebat(Jandar Mîrzengo).
Em nakevin gumanê ku Celadet Bedirxan helbesta Bêkes ya bi navnîşana (Dil) ji kovara (Gelawêjê) ji (20) malikan û ji tîpên Erebî  veguhaztiye tîpên Latînî,em li vir tenê çend rêzikên wê li pêş xwendevanan rêdixin:
                                                      Dil
                               ( Dil ke zor mesrûr e emro,arezûyî îzhar eka
                                Hez li fîncanî şerabî dest û pencey yar eka
                                Dil geş û wek gul weha ye,derd û azarî ne ma
  …..)
Di malikên jorîn de pir diyar e ku Bêkes li ser dîlbera xwe bi zaravê Soranî  dinivîse  û ew bi dîlbera xwe re dibêje:Îro dilê min gelek aşkere bi hebûna te dilşad e û dilê min hez dike ku ez  piyala duşevê bi destên yara xwe vexwim,lê dilê min mîna gulan geş e û min hemû derd û êş ji dilê xwe deranîne.Em di hejmara (21)ê de kanin tenê du kurtehelbestên Cegerxwîn bixwînin
1-Pesna dîlberê .2-Şehînşaha cîhan.
Cegerxwîn di bin navnîşan  (pesna dîlberê) de (18) malikan  dinivîse: Emê tenê  çend malikan wek nimûne  li jêr  binivisînin.
(…..
                                      Me dîbû dilberek nazik sehergahan xweyanî bû
                                      Kitan û perde û çarik ji ber dêman hilanî bû
                                      Ji wê kasê ji wê tasê ko noşî min li ser masê
                                      Ji hikmê dûriya yarê di dil de pêtiya arî.
                                                                                                             …..)
Gelek caran li nik Cegerxwîn Kurdistan jî  dîlber e û  pir caran jî ew bi rastîn  dibe evîndarê keçikên Kurdan û peyvên xweşik û nazik arastî dîlbera xwe dike, noşîna dûşavê û avê bi destên yarê  di ber çavên xwe re derbaz dike û ji ber durbûna yarê  hîn agir jî di dilê evîndar Cegerxwîn de   bilind dibe.
Lê di hejmara (23) an de Evdilrehman Elî Yonis helbestekê mîna çîrokekê  di bin navnîşana(dîbaca nêçîra kewan)de bi (67) malikan diweşîne,herweha jî  em kanin  helbesta  helbestvanê navdar û kevneşop Nalî jî di hundir (18) rêzikan û di bin navnîşana ( Xezel)  de bixwînin.
                        Xezel
Nalî dinivîse: (Zilfit bi qedet dake perîşan e,bilaw e
                        Emro li min î şêfte alûz û be daw e
                        Bo çî ne qirim  sed kere tim dil dişkênî
       ….).
Mîna ku em piçekî ji zaravê Soranî  têdighînin;Nalî mîna pir helbestvanên Kurdan û cîhanî derdê evîna xwe ji guhdar û xwendevanên helbestê re aşkere dike û  zilf û pêlikên dîlbera xwe yên belavkirî li pêş çavên neyarên evînê rêdixe û  ew belkî  gazinan ji dîlbera xwe û belkî ji Xweda jî  dike û pirsa xwe rasterast mîna gilûgazinan ji dîlbera xwe  bê êş û azer dike.
Em hîn di vê hejmarê de dîsan kanin helbesta Cegerxwîn di bin navnîşana (Gula min) de û di hundir (28) rêzikan de bixwînin:
Ristevanê me Cegerxwîn hevîra helbesta xwe bi dûşava helbestên Mileyê Cizîrî distirê.
Di vir de Gul û dîlber yek in,evîna Cegerxwîn dibe mîna Buharek nûh xemlandî,ewa di dilê ristevan de geş dibe û hemû  azer  di dilê  evîndar  de dişewitin,lê ew bisk û çavên reş yên dîlberê di hişê helbestvan de di qunaxeke bilind li ser sîngê helbestvan palvedane û ew bi serbestî  dûşavê ji lêvên wê vedixwe û wê  radimûse.    
                                                          Gula min
                                              Min dît gulek nûh bişkivî
                                              Mizgîn li dil  bûye Buhar
                                              Bilbil di gel gul axivî
                                              Dil nû ji xew bûye şiyar
                                              Gava min mizgîn daye dil
                                              Tê da nema ne derd û kul
                                              Sed ah ji wan çavên reş
                                              Biskên  siya dêmê geş.   
                                              Şerbet ji lêvan min vexwar
     ……    ).
Husên Emîn di hejmara (24) an de du helbestan dinivisîne:1-Di bin navnîşana (Cegerxwîn) de ye û ya duhem di bin navnîşana (dengê xortan) de ye,emê li vir tenê dengê Husên Emîn bibhîsin,kanî ew çawa dengvedana xortan bi gelê xwe û dijminên azadiya Kurdistanê mîna zengilek dengbilind  di guhan de dike qêrîn.
                                    Dengê xortan
                    Xortê Kurd im ,gurçik pola ,dil paqij im
                    Ji boyî weten,ji boyî welat dihalijim
                    Riya rohin,xebat û ceng armana me
                    Namûs ,merdî ,xîretkêşî  nîşanê me
     ….. ).
Efrîn ,20.7.2024   
  Dumahîk heye